մի լրջատեսակ խզբզոց կամ ծիծիկացավ

-->

սկսեցի գրել 07.II.2010, գիշերը

Իսկ եթե իմ խոհերը վերցնեմ հետս ու երթևեկեմ լենինգրադ ու քայլեմ նևսկի պողոտայով որտեղ կա ավրորա կինոթատրոն որի դիմաց մի տեղ ցոյի արձանն է մոտոցիկլետով` կոշիկն էլ քիչ հեռու աստիճաններին շպրտած: Սովետական ռոքը քանդեց սովետը, էս միտքը ծնվեց երբ նայում էի կինո խմբի վերջին շրջանի համերգները: Դրանից առաջ «ասսա»-ն էր հետո «ասեղ» ֆիլմերը: Էս մի գործում կետադրական նշաններ  եմ օգտագործելու: Ցոյը զոհվեց, Տալկովի գլուխը կերան, ու տենց: Բայց մեկ է, գնալու եմ ու տասնհինգ օր սանրելու եմ Լենինգրադը ոտքերովս, մեկուկես ամիս մնաց: Էնտեղից երևի նամակներ կգրվեն, կկպցնեմ իրար ու...կգնամ կկանգնեմ Դովլաթովի ապրած տան դիմաց, «կոմմունալկա» սովետական, Ռուբինշտեյնի փողոց 23 տուն, 34 բնակարան: Հա, ի դեպ նույն փողոցի 13 տան բակում լենինգրադյան ռոք ակումբն է գործել ժամանակին, դե պարզ է` ընդհատակյա: Էդ ժամանակ մարդը պետք է պարտադիր աշխատեր` կապ չուներ երաժիշտ ես թե բանաստեղծ, ու մեր առաջին հերոսը кочегар էր աշխատում ու նվագում: Էդպես ծնվեց камчатка-ն: Շատ են խոսում, որ Ցոյը փուչիկ էր, անիմաստ տեքստեր էր գրում, բոլոր երգերը տխուր են և այլն` ես չեմ հավատում:

Էս Դովլաթովն ընդհանրապես հայրական կողմից ջհուդ էր, մայրականից` թիֆլիսահայ: Նրա գրածները դարձան չափանիշ` ինձ համար, ու մեկ-մեկ էլ նույնիսկ Սարոյանին խեղդում են: Պարզից էլ պարզ գրականություն: Սովետից փախ տալով, ավելի շուտ ԿԳԲ-ից հալածվելով` հայտնվեց Նյու-Յորքում ու սկսեց թափով տպագրվել, էնքան թափով, որ Կուրտ Վոննեգուտը նամակ գրեց. «հարգելիս, եկար-չեկար սկսեցիր «NewYorker»-ում պատմվածքներ տպագրել, ես մինչև հիմա այդ հեղինակավոր ամսագրում չեմ տպագրվել...»: Մահացավ փառքի գագաթնակետին` սրտի անբավարարվածությունից ու հիվանդանոցի ճանապարհին ու թաղվեց հրեական գերեզմանատան հայկական անկյունում: Պատմում են, որ դագաղն իրեն փոքր է եղել, ճզմել են մեջը...իր անհեթեթ կյանքի նման, պատմում են նաև որ մեռած ժամանակ չափազանց նման է եղել հայի...

            ...Դովլաթովին բացահայտեցի 2007-ի շոգ ամռանը` մտա նոյյան տապան, գրպանի գրքերի մատենաշարի պատի մեջ այբբենականով շարված էին, աչքովս ընկավ` ասեցի փորձեմ: Ու գնեցի “заповедник”-ը: Դուրս եկա, բացեցի առաջին էջն ու առաջին պարբերությունից հետո մտածեցի` էս ինչ էշություն եմ առել: Հետո տարավ: Չոռի պես տարավ: Մի քանի օր հետո ուզում էի գնալ ու մնացածն էլ գնել, մանավանդ որ գումար կար մոտս: Չմտա: Փոխարենը գնացի ու համացանցից գտա-քաշեցի իր եղած-չեղածը: Պարզվեց իմ գնած գիրքն էլ կար: Ձրի: Բայց մեկ է` գրքի էֆեկտն ուրիշ է:

Ու կարդում էի: Հո չէի կարդում` բերանս բաց: Ինձ զգում էի 70-ականների Լենինգրադում, Տալլինում, հետո թռա Նյու-Յորք: Ինձ զգում էի լրագրող, բանտապահ, չճանաչված մերժված գրող, բանվոր, լրագրող, սոված ուսանող ու վերջացած հարբեցող, հաղթանդամ ու անվստահ…

            Մեր հերոսները հորական կողմից անտեր են եղել` ծնվելուց մի քանի ժամանակ հետո ծնողները բաժանվել են ու էդ` հոր չլինելու խռովկանությունը զգացվում է իրենց ստեղծածում: Անջնջելի ու հաստատ:

            Սեղանիս մորս թխած վառված հացն է ու սպիտակ պանիր: Ուտում եմ` չնայած սոված չեմ: Հաց ու պանրից ով է կշտացել, որ ես կշտանամ: Թեյս հոնի մուրաբայով է` գոլացավ: Տաք շոկոլադ եմ բերել կես լիտր ու դրել սառնարանում : Ախր շատ էր տաք: Բլյուզ եմ լսում: John Lee Hooker: Ամերիկյան կեղտոտ սև ցեխոտ բլյուզ: Երբ կիթառի մի լարը պռճոկելով երգ է նվագում: Ստեղնաշարս սև՜-սև՜, տառերս` լատինատառ: Էսօր թղթի վրա եմ գրել` գրիչով (բացականչական նշան): Մի ամբողջ էջ: Լիմոնի ծառս էտել եմ, կողքից մի ծիլ էր դուրս եկել ու աճում էր: Գլխի մասը կտրեցի առանձին տնկեցի, թող հեղափոխականը լրիվ ուժն իրեն վերցնի ու աճի:

…չգիտեմ թե ով, դե երևի ֆրոյդն ասել էր թե երբ տղա երեխային փոքր ժամանակ կտրում են մոր կրծքից` հիմնականում բռնի, դրա համար էլ մեծանալով տղամարդն ամբողջ կյանքում ծիծիկներ է փնտրում ու դրանց համար ուշքը գնում է...ծիծիկացավով է տառապում

...երկու էռնեկ մի տեղ` ծիծիկներ :-)